Skip to content

Maḥmūd Zamaḫšarī bei den Südslaven? Eine Spurensuche in der Sprachlehre von der Hohen Pforte


Pages 363 - 380

DOI https://doi.org/10.13173/zeitdeutmorggese.167.2.0363




In 1989, Werner Lehfeldt edited a 15th century manuscript from İstanbul Ayasofya Kütüphanesi, called by him Sprachlehre von der Hohen Pforte (“A Sublime Porte textbook”). In fact, it is rather a conversation guide, which contains an original Arabic text, translated into Persian, Greek, and Serbian, all rendered in Arabic script. However, the fact that in one dialogue the students mention the Khoresmian language, focus our attention to Maḥmūd Zamaḫšarī's “Muqaddimatu'l-adab”, a trace, which is pursued in the essay. In its second part, our attention is drawn to the Serbian language version, for which the informant due to linguistic characteristics rather seems to be a native from Macedonia. This would also explain the substitution of the Arabic “Iblīs” by a Bogomilian “Satanail”.

Bonn

1 Akiner, Sh. 2009: Religious Language of a Belorusian Tatar Kitab. A Cultural Monument of Islam in Europe. Wiesbaden (Mediterranean Language and Culture. Monograph Series. Volume II).

2 Angelov, D. 1980: Богомилството в България. Трето издание. София.

3 Beltz, W. 1979: Die Mythen des Koran. Der Schlüssel zum Islam. Berlin/Weimar (Neudruck Düsseldorf 1980).

4 BER 1979 = Български етимологичен речник. Съставили В. И. Георгиев, Й. За- имов, Ст. Илчев, М. Чалъков, Й. Иванов, Д. Михайлова, В. Анастасов, У. Дукова, М. Рачева, Т. Тодоров. Toм II. Редактор В. И. Георгиев. София 1979.

5 Boškov, V. 1988: Katalog turskih rukopisa franjevačkih samostana Bosne i Hercegovine. Sarajevo.

6 Bosworth, C. E. 2004: “Zamakhshar.” In: EI 2004, XI, S. 431 b.

7 Brandenstein, W. /M. Mayrhofer 1964: Handbuch des Altpersischen. Wiesbaden.

8 Buǧday, K. 1999: Osmanisch. Lehrbuch. Wiesbaden.

9 Caferoǧlu, A. 1936: “Note sur un manuscrit en langue serbe de la bibliothàque d'Aya-Sofya.” In: Revue Internationale des Études Balkaniques, II-àme année, tome I–II, S. 185–190.

10 Caferoǧlu 1974: Türk dili tarihi. II. İstanbul.

11 Daničić, Đ. 1863–1864: Рjечник из књижевних старина српских. I–III. Београд (photomechanischer Nachdruck Graz 1962).

12 de Santos Otero, A. 1973: Los Evangelios Apócrifos. Colección de textos griegos y latinos, versión crítica, estudios introductorios y comentario. Madrid (tercera edición [reimpresión] 1979).

13 Đorđić, P. 1971: Историjа српске ћирилице. Београд.

14 EI: The Encyclopaedia of Islam. CD-ROM edition 2004.

15 Enderwitz, S. 2004: “Shu'ūbiyya.” In: EI 2004, IX, S. 513 b-515 b.

16 Ergin, M. 1975: Osmanlıca dersleri. İstanbul.

17 Fischer, W. 1972: Grammatik des klassischen Arabisch. Wiesbaden (Porta Linguarum Orientalium. Neue Serie XI).

18 Freimark, P. 2004: “Muḳaddima.” In: EI 2004, VII, S. 495b–496a.

19 Gabrieli, F. 2004: “Adab.” In: EI 2004, I, S. 175b–176a.

20 Haywood 2004: J. A. Haywood, “Ḳāmūṣ”. In: EI 2004, IV, pp. 524a–525b.

21 Ivanov, J. 1925: Фотопино издание под редакцията на Димитър Ангелов. София 1970.

22 Jensen, H. 1931: Neupersische Grammatik mit Berücksichtigung der historischen Entwicklung. Heidelberg (Indogermanische Bibliothek. Erste Abteilung: Sammlung indogermanischer Lehr- und Handbücher. I. Reihe: Grammatiken. Zweiundzwanzigster Band).

23 Kautzsch, E. 1900: Die Apokryphen und Pseudepigraphen des Alten Testaments. Zweiter Band: Die Pseudepigraphen des Alten Testaments. Tübingen. Darmstadt 41975 (fotomechanischer Neudruck des 1921 erschienenen Neudrucks).

24 Kissling, H. J. 1960: Osmanisch-türkische Grammatik. Wiesbaden (Porta linguarum orientalium. Neue Serie III).

25 Koneski, B. 1965: Историjа на македонскиот jазик. Скопjе/Белград 1965.

26 Kreutel, R. F. 1965: Osmanisch-türkische Chrestomathie. Wiesbaden (Porta lingarum orientalium. Neue Serie VII).

27 Lampe 1982, G. W. H.: A Patristic Greek Lexicon. Oxford 61982.

28 Lehfeldt, W. 1989: Eine Sprachlehre von der Hohen Pforte. Ein arabisch-persischgriechisch-serbisches Gesprächslehrbuch vom Hofe des Sultans aus dem 15. Jahrhundert als Quelle für die Geschichte der serbischen Sprache. Mit Beiträgen von Tilman Berger, Christoph Correll, Günther S. Henrich und Werner Lehfeldt herausgegeben von Werner Lehfeldt. Köln/Wien (Slavistische Forschungen 57).

29 Lehfeldt, W. 1990: “Die serbischen Übersetzer des Sultans. Zu den Übersetzungsunterschieden zwischen den Gesprächslehrbüchern Nr. 4749 und Nr. 4750 der Aya-Sofya-Bibliothek in Istanbul.” In: “Tgolí chole Mêstró”. Gedenkschrift für Reinhold Olesch. Hrsg. von Renate Lachmann, Angelika Lauhus, Theodor Lewandowski, Bodo Zelinsky. Köln/Wien (Slavistische Forschungen 60), S. 329–340.

30 Lehfeldt, W. 2000: “Eine serbisch - russische Sprachbegegnung vom Anfang des XVI. Jahrhunderts. Zur Sprache der Moskauer Kopien von serbischen Briefen Sultan Selims I. an den Großfürsten Vasilij iII. Ivanovič.” In: Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen. I. Philosophisch-historische Klasse, Jahrgang 2000, Nr. 3. Göttingen, S. 85–158.

31 MacKenzie, D. N. 1991: “Middle Iranian Lexicography.” In: Wörterbücher. Ein internationales Handbuch zur Lexikographie. Herausgegeben von Franz Josef Hausmann / Oskar Reichmann / Herbert Ernst Wiegand / Ladislav Zgusta. Dritter Teilband. Berlin / New York, S. 2473-2477 (Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 5).

32 MacKenzie, D. N. 2004: “Persian Lexicography.” In: EI 2004, IV, S. 525b–526b.

33 Mošin, V. 1962: “O periodizaciji rusko–južnoslavenskih književnih veza.” In: Slovo 11–12, S. 13–130.

34 Nikić, A. 1981: Franjevačka knjižnica. Mostar.

35 Obolensky, D. 1948: The Bogomils. A Study in Balkan Neo-Manichaeism. Cambridge.

36 Papasov, K. 1983: Christen oder Ketzer — die Bogomilen. Mit einer ausführlichen Einleitung sowie einem Nachwort und Anhang von Hermann Gruber. Stuttgart.

37 Płaskowicka-Rymkiewicz, S. 1971: “Literatura turecka staroanatolijska (wiek XIII do 1453 roku)”. In: S. Płaskowicka-Rymkiewicz / M. Borzęcka / M. Łabęcka-Koecher: Historia literatury tureckiej. Zarys. Wrocław/Warszawa/Kraków/Gdańsk, S. 21–61.

38 Popović, I. 1960: Geschichte der serbokroatischen Sprache. Wiesbaden.

39 Rypka, J. 1959: Iranische Literaturgeschichte. Von Jan Rypka unter Mitarbeit von Otakar Klíma / Věra Kubíčková/ Jiří Bečka / Jiří Cejpak / Ivan Hrbek. Leipzig 1959.

40 Sabuni, A. 1981: Einführung in die Arabistik. Hamburg.

41 Schneemelcher, W. 1987: Neutestamentliche Apokryphen. I. Evangelien. Tübingen (5. Aufl.).

42 Tatarli, İ. 1973: Eski Türk Edebiyati. Sofya.

43 Tichonravov, N. 1863: Памятники отреченной русской литературы. (При- ложеніе къ с очиненію: «Отреченныя книги древней Россіи»). (Томы I–II. Санктпетербу ргъ (Slavistic Printings and Reprintings 184/1-2. The Hague / Paris 1970.

44 Trunte, H. 1994: “Alexander bei den Bogomilen. Wo entstand der ‘serbische’ Alexanderroman?” In: Res Slavica. Festschrift für Hans Rothe zum 65. Geburtstag. Herausgegeben von Peter Thiergen und Ludger Udolph unter Mitarbeit von Wilfried Potthoff. Paderborn/München/Wien/Zürich, S. 469–491.

45 Versteegh, C. H. M. 2004: “Zamakhsharī.” In: EI 2004, XI, S. 432b–434a.

46 Wahrmund, A. 1898: Handwörterbuch der arabischen und deutschen Sprache. I–II. Gießen (Neudruck Graz 1970).

47 Wensinck, A. J. / L. Gardet 2004: “Iblīs”. In: EI 2004, III, S. 668a–669b.

48 Wetzstein, J. G. 1850: Samachscharii Lexicon Arabicum Persicum ex codicibus manuscriptis Lipsiensibus, Oxoniensibus, Vindobonensis et Berolinensi. Edidit atque indicem Arabicum adiecit Ioannes Godofredus Wetzstein. Lipsiae.

49 Zamaḫšarī 1895/1896: اقصى الارب فى ترجمة مقدمة الادب. استنبول ۱۳۱

Share


Export Citation